πατινάζ

Άθλημα που διεξάγεται με παγοπέδιλα σε παγωμένες επιφάνειες ή με τροχοπέδιλα σε πίστες από τσιμέντο, από ξύλο ή ακόμα και στο δρόμο. π. στον πάγο ή παγοδρομία. Προήλθε από έναν τρόπο μετακίνησης των λαών του Βορά, που, υποχρεωμένοι να διανύουν παγωμένες εκτάσεις, χρησιμοποίησαν τα μακριά οστά μεγάλων ζώων (συνήθως του μετακάρπιου των βοοειδών και των ελαφοειδών), λειασμένα από κάτω και προσαρμοσμένα στα πόδια με σκοινιά ή λουριά. Οι παλαιότερες μαρτυρίες για τα στοιχειώδη αυτά παγοπέδιλα ανάγονται στον 8o-9o αι. (ευρήματα του Μπιόρκο στη Σουηδία και σε άλλες περιοχές της βόρειας Ευρώπης). Το πέρασμα από τα οστά στο σιδερένιο έλασμα, προσαρμοσμένο σε ξύλινο πέλμα, που δένει με λουριά, το οποίο πραγματοποιήθηκε γύρω στον 15o αι., σημειώνει την εμφάνιση του παγοπέδιλου σε μια μορφή πλησιέστερη προς τη σημερινή. Η ουσιαστική αυτή μετατροπή αποδίδεται στους Ολλανδούς και φυσικά συνδέεται με τις διαδρομές τους στα κανάλια κατά τους χειμερινούς μήνες. Αποβάλλοντας σιγά σιγά τον αρχικό του ωφελιμιστικό χαρακτήρα, το π. καθιερώθηκε ως άθλημα κατά τον 18o και 19o αι., και από την Ολλανδία διαδόθηκε στη Γαλλία, στην Αγγλία (στις αυλές των οποίων απέβη μια από τις πιο εκλεπτυσμένες διασκεδάσεις) και σε άλλες χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης. Στα τέλη του περασμένου αιώνα συγκροτήθηκε στο Σεβένιγκεν της Ολλανδίας ο πρώτος διεθνής οργανισμός για τον καθορισμό των κανόνων του π., η International Skating Union (ISU, 1892), και έγιναν οι πρώτοι ευρωπαϊκοί αγώνες ταχύτητας (Αμβούργο, 1891) και οι πρώτοι παγκόσμιοι (Άμστερνταμ, 1896)· οι πρώτοι αγώνες καλλιτεχνικού π. για άνδρες έγιναν στη Ρωσία (Πετρούπολη, 1896) και για γυναίκες στην Ελβετία (Νταβός, 1906). Το 1908, το καλλιτεχνικό π. εμφανίστηκε στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου, ενώ το 1924 συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών αγώνων του Παρισιού και το π. ταχύτητας. Το καλλιτεχνικό π. βασίζεται στους νόμους της ισορροπίας και στις μετατοπίσεις του κέντρου βάρους, που επιτυγχάνονται με κατάλληλες κινήσεις του σώματος. Ο αθλητής πρέπει να σχηματίσει στο πάγο με το έλασμα του παγοπέδιλου καθορισμένες φιγούρες με ακρίβεια και κομψότητα κινήσεων. Το καλλιτεχνικό π. εκτελείται από ένα άτομο ή από ζεύγη. Το ελεύθερο π. συνίσταται στην εκτέλεση ενός προκαθορισμένου προγράμματος με μουσική συνοδεία, σε ένα χρόνο που ποικίλλει ανάλογα με τις κατηγορίες. Μπορεί επίσης να εκτελεστεί και κατά ζεύγη, με προκαθορισμένο πρόγραμμα και μουσική συνοδεία, σε έναν ορισμένο χρόνο. Το π. πάνω στο πάγο, είτε καλλιτεχνικό είτε ταχύτητας, είναι άθλημα που περιλαμβάνεται στα προγράμματα των χειμερινών Ολυμπιάδων (όχι όμως ακόμα το ρυθμικό π.). Διεξάγονται επίσης παγκόσμιοι, ευρωπαϊκοί και εθνικοί αγώνες π. π. με τροχοπέδιλα. Εμφανίζεται στις αρχές του 19ου αι. και είναι συνεπώς μεταγενέστερο από το π. πάνω στον πάγο. Την κατασκευή των πρώτων τροχοπέδιλων μερικοί την αποδίδουν στον Βέλγο Ζ. Μερλέν, ενώ άλλοι στον Γάλλο Γκαρσέν. Το άθλημα αυτό είχε γρήγορη ανάπτυξη σε ορισμένες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Βρετανία και η Γερμανία, ενώ σε άλλες προκάλεσε ελάχιστο ενδιαφέρον. Υποδιαιρείται και αυτό σε π. καλλιτεχνικό και π. ταχύτητας. Το πρώτο περιλαμβάνει εκτελέσεις ατομικές (ανδρών και γυναικών) και κατά ζεύγη, με υποχρεωτικές και ελεύθερες ασκήσεις. Οι ελεύθερες ασκήσεις είναι ένα σύνολο από φιγούρες χωρίς υποχρεωτικό θέμα, που επιλέγονται από τον διαγωνιζόμενο. Σε αυτό το είδος των ασκήσεων δεν επιτρέπονται oι υπερβολικές μιμικές κινήσεις ή η καθαρή ακροβασία, και οι φιγούρες πρέπει να εκτελούνται χωρίς τη βοήθεια οργάνων. Οι εκτελέσεις κατά ζεύγη συνίστανται σε ελεύθερες μόνον ασκήσεις. Το π. ταχύτητας περιλαμβάνει αγώνες σε πίστα ή σε ανοιχτό ίσιο δρόμο. Πατινάζ ταχύτητας με τροχοπέδιλα. Πέδιλα πατινάζ διαφόρων τύπων Πέδιλα πατινάζ διαφόρων τύπων Πέδιλα πατινάζ διαφόρων τύπων Ο Γερμανός Γκούντα νίμαν – Στίρνελαιν σε αγώνες πατινάζ ταχύτητας στο πάγο (φωτ. ΑΠΕ). Η Ρωσίδα πρωταθλήτρια Ιρίνα Σλούτσκαγια σε αγώνες καλλιτεχνικού πατινάζ στη Μπρατισλάβα (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

το

(αθλ.) άθλημα κατά το οποίο ο αθλητής μετακινείται πάνω σε οριζόντια και ομαλή πίστα φορώντας τροχοπέδιλα ή παγοπέδιλα

2. (φρ) α) «πατινάζ επί πάγου» ή «πατινάζ στον πάγο» — η παγοδρομία

β) «καλλιτεχνικό πατινάζ» — πατινάζ κατά το οποίο οι αθλητές εκτελούν με συνοδεία μουσικής ορισμένες επιδείξεις ή φιγούρες, από τις οποίες άλλες είναι υποχρεωτικές και άλλες τής επιλογής τού παγοδρόμου ή τών παγοδρόμων, άθλημα που από το 1908 αποτελεί ολυμπιακό αγώνισμα. [ΕΤΥΜΟΛ. < γαλλ. patinage).